30 mei 2013. Het is 44 jaar geleden en toch zo aanwezig in de Curaçaose geest. Het neemt net als het Tula hoofdstuk een prominente plek in in het verhaal van Curaçao. Genoeg reden om een cycles van de talkshow 2121 er aan te wijden. Ik weet ook niet hoe ik op het idee kwam. Misschien het feit dat ik al ruim een jaar lang iedere vrijdag een kop koffie drink met Stanley Brown, het brain van de revolutie. Of het feit dat de condities van de massa na al die jaren niet is vebeterd en dat tot de dag van vandaag niet is ontwikkeld en wordt gemanipuleerd om poltieke macht te verwerven.

De chronologische volgorde van de gebeurtenissen vanaf 28 mei staan te boek. Het bizarre is dat de vakbond op 29 mei een akkoord hadden bereikt, maar dit was niet bekend bij de arbeiders. Op 30 mei 1969 verzamelden ze bij de poort van de raffinaderij en in protest liepen naar het bestuurscentrum in de stad. Onder weg liep het helemaal uit de band en grote delen van de stad ging in rook op.

De titel van het boek van Rene Romer uit 1974 "Naar de voltooiing van de emancipate" is mij altijd bijgeleven. Het geeft aan dat het gaat om een volk onder weg. Hij schreef dan ook in 1977 "Un pueblo na kaminda". Ik denk dat het zijn proefschrift is. Het zijn veel zeggende titels. Ook denk ik aan de film van John Leerdam Gritu di un Pueblo. De composite van Doble R: Un pueblo mansu. Ook de compositie van Rudi Plaate. En de roman van Edward de Jongh: E dia di mas historiko. Athans ik denk dat net een roman is.

Dr. Peter Verton vind ik is de opvolger van Hoetink en Rene Romer. Hij is de vader van de lokale politicologie en de grondlegger van cijfermatig onderzoek naar kiezersgedrag. Hij is de schakel tussen hun en mijn generatie. Hij is mijn gast in de talkshow. Wie mijn generatie gaat opvolger is voor mij niet duidelijk. Mijn generatie is een kleine groep eenlingen. We komen nooit samen, houden weinig lezingen. Publiceren weinig en zeker niet samen. En we reizen niet voor het debat, ook niet virtueel. De Curaçaose intellectueel bestaat. Rudsel Martha, Etienne Ys, Orlando Meulens. Een intellectueel is meer dan een academisch opgeleide persoon. Waar is het Intellectuele debat vroeg prof. Carlos Weber mij een paar maanden geleden? "Ik ben daar ook naar opzoek", was mijn antwoord.

30 mei was een opstand met revolutionaire gevolgen. Staney Brown stelt dat het een revolutie was. Een van de belangrijkste oorzaken was een ongelijke samenleving raakt in economische problemen. Met de komst van de raffinaderij in 1916 ging Curacao 1.0 in een klap naar 2.0, maar de mindset bleef 1.0. Groepen leefden naast en niet met elkaar. Zwart betekende een arme arbeider zijn. De Rooms Katholieke kerk was beschermheer van de zwarten maar was zelf ook neerbuigend. De inkomensverschillen waren groot. Het politiek bewust zijn was laag. Hierdoor vierde politieke patronage hoogtij. De politiek werd beheerst door twee partijen DP en NVP. De partijen hadden vertakkingen naar kranten en vakbonden.

Het waren wereldwijd de roerige jaren zestig. Kambio was een tijdschrift in Nedeland waarin in Curaçaose jongeren zich keerden tegen de gevestigde orde. Het betrof met name mensen die zouden terugkeren als hoofdzakelijk leraar een en ambtenaren. Stanley Brown, een 27 jarige onderwijzer was een van die exponenten. Vito (de aanduiding voor slavenopzichter) was de titel een blad met een oplage van 10.000. Vito had veel terechte kritiek, maar hij overdreef. De grootste vijanden was de DP die bijna dictatoriale macht had.

De politieke partij URA van Papi Jesurun wilde de hegemonie van de traditionele partijen breken. Jesurun was afkomstig van de NVP en richte zich op de afro-Curacaoenaar bevolking. Maar de afstand tussen de partij en de doelgroep was te groot.

De black power bestond wel maar speelde niet zo een grote politieke rol maar was weer belangrijk voor de identiteitsontwikkeling van de afro-Curacaoenaar . Ook de vakbonden radicaliseerden.

30 Mei 1969 was de escalatie van een arbiedsconflict bij Wescar. Wescar had afgevloeide raffinaderij arbeiders die weer waren uitgehuurd aan dezelfde raffinaderij om hun oude werk te doen, maar voor aanzienlijk minder loon. Het ging om rising expectations van de arbeiders en de bevolking, maar de economie was weer op haar retour. Wescar was in CAO onderhandeling met de vakbond CFW. Deze liepen vast en de landsbemiddelaar was erbij gehaald. Wescar ging over tot individuele overeenkomsten als onderhandelingsstrategie. Dit leidde tot stakingen ontslagen. Andere vakbonden waaronder de PWFC gingen hun sollidariteit betuigen. Maar er was al een overeenkomsten op 29 mei om 2100, maar de arbeiders werden hier niet van de hoogte gesteld. De volgende dag verzamelden duizenden arbeiders zich en om 800 werd reeds militarare bijstand ingeroepen en 1050 werd het telegram naar Den Haag gezonden om troepen te zenden. Nederland stemde de gelijk maar was niet blij. Nederland wilde niet weer in de koloniale rol. Dit heeft medegeleid tot onafhankelijkheid van Suriname in 1975.

De directe gevolgen van 30 mei 1969 waren politieke gevolgen. Op 5 juni 1969 trad het kabinet Kroon af. De FOL werd opgericht deed mee aan de verkiezingen maar ging samenwerken met dezelfde DP die toch weer de grootste partij werd. Er moest voortaan meer rekeninggehouden worden met de arme zwarte bevolking. De politiek werd gekleurd. De Politieke patronage ging gewoon door. Het ambetelijk apparaat werd werkverschaffing en werd vol gestopt met niet productieve mensen.

Er waren ook sociale gevolgen. Ras bleef een belangrijke rol spelen, maar werd omgekeerd. Makamba's (Nederlanders) werden vreemdelingen. De vrouwen emancipatie werd ingezet.

De culturele gevolgen waren de ontdekking van de identiteit. De positie van Papiamentu werd versterkt. Tumba en carnaval werden herontdekt en groot.

Het rendement van het onderwijs werd niet beter, het verslechterde.

De sociaal-economische gevolgen. De zwarte bevolking ging vooruit in salaris. Maar de armoede onder deze bevolkingsgroep is nooit verdwenen.

Romer plaats in 1974, vijf jaar na dato, 30 mei 1969 in de lijn van slavenopstand 1795, havenopstand 1922. Ik wil er afschaffing van de slavernij 1863 en autonomie 1954 tussen schuiven. (Verton noemt ook een staking bij de mijn maatschappij). Hij, Romer, verwijst naar de hoge economische verwachtingen van de (zwarte) arbeider als factor. Men zag zichzelf op termijn als middenklasser. Door de economische achteruit gang zag hij zijn ambitie gefustreerd en zag dat anderen, waar onder de Nerderlander, het wel had gemaakt. Maar het was ook een veel dieper gevoel van de behoefte aan erkenning. Het was een anti-systeem dat zelf geen alternatief kon presenteren. In het Caribisch gebied speelde blackpower niet in de politiek omdat de de zwarten al politieke rechten hadden. Wel was de invloed op de identiteit groot. Men moet niet vergeten dat armoede niet alleen een kwestie is van economie.

25 jaar na dato kijkt Romer weer naar 30 mei. In 1994 is de dag door de regering tot een officiele dag uitgeroepen. Romer benadrukt dat het weer om een comlexe aangelegenheid gaat. Romer wijst op feit dat Wescar het referenties kader had van de Filippijnen en Biafra en de vakbonden het referenties kader hadden van Nederlandse bond NVV. De landsbemiddelaar was parttime functie. DP en PPA van Aruba hadden 15 jaar lang geregeerd en waren los van de kiezer en waren arrogant geworden. De politiek voelde zich oppermachtig en was vervreemd van de kiezer. Dit patroon blijft zich steeds herhalen in de Curacaose geschiedenis. Hij verwijst naar het patroon van patronage en ook het patroon dat er geen beleid wordt gevoerd. Zeker geen beleid om de zwakkeren vooruit te helpen. Wel waren de drempels weg genomen. Antillianisering is verworden tot discriminatie van buitenlanders is topfuncties. Er is geen meritocratie en een verband met onderwijs. Patronage voert de boventoon. Na 10 10 '10 werd een anti-intellectualitisch klimaat geschapen en werd de groep die op merits topfuncties beklede weggezet als Blackjetset en ontslagen. In hun plaats werden instrumenten van de politiek neergezet.

Stanley Brown belt op 30 mei 2013 in in de talkshow van Gonzalo. Gonzalo stelde dat 30 mei veel schade heeft toegebracht en dat dertig jaar later pas het toerisme weer is gaan bloeien. Brown stelt dat 30 mei 1969 een impuls gaf aan de economie. De cijfers geven aan dat het aantal toeristen is blijven stijgen. De bouw nam toe. Het salaris van de arbeiders steeg van 100 naar 400. De Nederlandse ontwikkelingshulp nam toe. Brown vond de zwarte gouvenreur en gezaghebber cosmetisch. De recessie kwam in 1982 na onder anderen de devaluatie van de Venezolaanse Bolivar.

Kan 30 mei 1969 zich herhalen? Men had niet geleerd van de haven staking 1922 die werd geleid door Felix Chakuto. Een volk dat zijn geschiedenis niet kent is gedoemd om deze te herhalen, stelt Romer.

In het geheel moet in denken aan het proefschrift van prof. Jandi Paula. Iets in de geest van: objective to subjective barriers. Het komt erop neer dat men in een 2.0 realiteit bleef hangen in een 1.0 mindset. En we willen naar een mindset 3.0 om een 3,,0 samenleving mogelijk te maken.

Römer, R. (1974) Naar de voltooiing van de Emancipatie; beschouwingen naar aanleiding van het Verschijnsel 30 mei

Römer, R. (1995) De Curaçaose Samenleving voor en na 30 mei 1969

Dalhuisen, L. Donk, R., Hoefte, R., Steegh, F. (1997).Geschiedenis van de Antillen.